Cây sầu riêng là loại cây ăn trái có giá trị kinh tế cao, nhưng để đạt được tỷ lệ đậu trái tốt, cây cần phải có quá trình thụ phấn hiệu quả. Việc hiểu rõ cơ chế thụ phấn của sầu riêng sẽ giúp nhà vườn tăng năng suất, cải thiện chất lượng trái và hạn chế tình trạng rụng hoa, rụng trái non.
Vậy sầu riêng thụ phấn như thế nào? Những yếu tố nào ảnh hưởng đến quá trình này? Làm sao để giúp cây thụ phấn tốt hơn? Hãy cùng tìm hiểu trong bài viết dưới đây!
Đặc điểm ra hoa của cây sầu riêng
Cây sầu riêng thường ra hoa theo mùa, phổ biến nhất vào mùa khô từ tháng 12 đến tháng 4 năm sau. Quá trình này phụ thuộc nhiều vào điều kiện thời tiết, đặc biệt là giai đoạn chuyển từ sinh trưởng lá sang sinh trưởng hoa. Sầu riêng cần có thời gian khô hạn nhất định để kích thích phân hóa mầm hoa, sau đó mới tiến hành tưới nước lại để hoa phát triển đồng loạt. Mỗi cây có thể ra hàng nghìn bông hoa, nhưng không phải tất cả đều đậu trái.
Hoa sầu riêng mọc thành chùm trên cành già hoặc thân cây, không mọc trên cành non. Hoa có màu trắng ngà hoặc vàng nhạt, tỏa hương thơm mạnh vào ban đêm để thu hút côn trùng thụ phấn như côn trùng thụ phấn như ong, bướm và dơi. Đặc biệt, hoa sầu riêng nở vào buổi tối từ 18h – 22h và sẽ rụng sau 6 – 8 giờ nếu không được thụ phấn kịp thời. Tỷ lệ thụ phấn tự nhiên của sầu riêng khá thấp, chủ yếu nhờ vào sự hỗ trợ của côn trùng hoặc con người.
Quá trình ra hoa của sầu riêng diễn ra qua nhiều giai đoạn như: Hình thành mầm hoa, phát triển nụ, nở hoa và thụ phấn. Để đạt tỷ lệ đậu trái cao, nhà vườn cần đảm bảo đảm bảo chế độ tưới nước hợp lý, cung cấp dinh dưỡng đầy đủ, đồng thời kiểm soát sâu bệnh và hỗ trợ thụ phấn nhân tạo. Nếu thời tiết không thuận lợi hoặc cây không được chăm sóc đúng cách, hoa có thể rụng sớm, ảnh hưởng đến năng suất vườn.
Quá trình thụ phấn của cây sầu riêng
Thụ phấn là một trong những giai đoạn quan trọng nhất trong chu kỳ sinh trưởng của sầu riêng, quyết định trực tiếp đến tỷ lệ đậu trái và năng suất của cây.
Cơ chế thụ phấn ở cây sầu riêng
Cây sầu riêng có thể thụ phấn theo hai cách chính, nhưng không phải cách nào cũng mang lại hiệu quả cao:
Thụ phấn chéo
Thụ phấn chéo là phương pháp thụ phấn hiệu quả nhất, giúp cây sầu riêng đạt tỷ lệ đậu trái cao hơn. Khi phấn hoa từ cây này rơi vào nhụy hoa của cây khác, nó tạo ra sự đa dạng di truyền, giúp cây phát triển khỏe mạnh và cho quả chất lượng hơn. Quá trình này chủ yếu nhờ vào các loài côn trùng như ong, bướm, dơi hoặc sự can thiệp của con người thông qua phương pháp thụ phấn nhân tạo để đảm bảo tỷ lệ đậu trái tối ưu.
Thụ phấn tự nhiên
Trong một số trường hợp, hoa sầu riêng có thể tự thụ phấn, tức là phấn hoa từ cùng một cây rơi vào nhụy của chính nó. Tuy nhiên, do đặc điểm hoa nở vào ban đêm và phấn hoa rơi trước khi nhụy sẵn sàng tiếp nhận, tỷ lệ tự thụ phấn rất thấp và thường không mang lại hiệu quả. Nếu chỉ dựa vào thụ phấn tự nhiên mà không có sự hỗ trợ của côn trùng, cây có thể đậu trái rất ít hoặc thậm chí không đậu trái, ảnh hưởng đến năng suất và chất lượng quả.
Các yếu tố ảnh hưởng đến quá trình thụ phấn
Có nhiều yếu tố ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng thụ phấn của sầu riêng, bao gồm thời tiết, côn trùng thụ phấn và sự can thiệp của con người.
Ảnh hưởng của thời tiết
- Mưa lớn hoặc sương mù: Phấn hoa dễ bị rửa trôi, làm giảm tỷ lệ thụ phấn thành công.
- Gió mạnh: Có thể làm hoa rụng sớm trước khi kịp thụ phấn.
- Nhiệt độ quá thấp hoặc quá cao: Ảnh hưởng đến khả năng phát tán của phấn hoa, khiến phấn không bám được vào nhụy.
Côn trùng thụ phấn
- Các loài ong, bướm và dơi đóng vai trò quan trọng trong việc giúp hoa thụ phấn.
- Nếu vườn có ít côn trùng hoặc côn trùng bị tiêu diệt do sử dụng thuốc bảo vệ côn trùng bị tiêu diệt do sử dụng thuốc bảo vệ thực vật, tỷ lệ đậu trái sẽ giảm đáng kể.
- Dơi đặc biệt quan trọng vì chúng hoạt động vào ban đêm, trùng với thời gian hoa sầu riêng nở.
Sự can thiệp của con người (thụ phấn nhân tạo)
- Do tỷ lệ thụ phấn tự nhiên thấp, nhiều nhà vườn áp dụng thụ phấn nhân tạo để tăng tỷ lệ đậu trái.
- Quá trình này thường được thực hiện vào buổi tối khi hoa vừa nở, bằng cách thu thập phấn hoa từ cây khác và thoa lên nhụy của hoa cần thụ phấn.
- Ưu điểm: Giúp kiểm soát tỷ lệ đậu trái tốt hơn, đảm bảo cây không mất sức nuôi quá nhiều trái yếu.
Các phương pháp tăng cường thụ phấn cho sầu riêng
Để tăng tỷ lệ đậu trái và đảm bảo năng suất cao, nhà vườn cần áp dụng các phương pháp hỗ trợ thụ phấn hiệu quả. Do sầu riêng chủ yếu thụ phấn nhờ côn trùng và có tỷ lệ tự thụ phấn rất thấp, việc can thiệp đúng cách sẽ giúp cây đậu trái tốt hơn, hạn chế tình trạng rụng hoa. Dưới đây là một số phương pháp quan trọng giúp tăng cường quá trình thụ phấn cho sầu riêng.
Chú ý đến phương pháp thụ phấn
Côn trùng như ong, bướm và đặc biệt là dơi đóng vai trò quan trọng trong quá trình thụ phấn của sầu riêng. Để thu hút chúng, nhà vườn có thể trồng thêm các loại hoa có mật ngọt gần vườn hoặc hạn chế sử dụng thuốc bảo vệ thực vật có hại cho côn trùng. Tuy nhiên, do tỷ lệ thụ phấn tự nhiên thấp, nhiều nhà vườn áp dụng phương pháp thụ phấn nhân tạo để tăng năng suất. Cách thực hiện là thu thập phấn hoa từ cây này và thoa trực tiếp lên nhụy hoa của cây khác bằng cọ mềm hoặc bông gòn. Thời điểm thích hợp để thụ phấn nhân tạo là vào buổi tối từ 19h – 22h, khi hoa vừa nở và nhụy hoa đã sẵn sàng nhận phấn, giúp tối ưu tỷ lệ đậu trái.
Kiểm soát số lượng hoa và quả
Quá nhiều hoa trên cây có thể làm giảm tỷ lệ đậu trái do cây không đủ dinh dưỡng để nuôi tất cả hoa và quả non. Việc tỉa bớt hoa yếu, hoa nhỏ sẽ giúp tập trung dinh dưỡng cho những bông khỏe, tăng khả năng thụ phấn và đậu trái. Sau khi đậu trái, nhà vườn cũng nên tỉa bớt trái non để cây có đủ sức nuôi dưỡng quả chất lượng hơn.
Tạo ra điều kiện thuận lợi
Thời tiết ảnh hưởng lớn đến quá trình thụ phấn của sầu riêng. Nếu mưa nhiều trong giai đoạn hoa nở, phấn hoa dễ bị rửa trôi, làm giảm tỷ lệ thụ phấn. Nhà vườn có thể chủ động che chắn mưa hoặc điều chỉnh lượng nước tưới để hạn chế ảnh hưởng tiêu cực. Ngoài ra, trong thời điểm cây ra hoa, nên tránh bón quá nhiều đạm, thay vào đó bổ sung vi lượng Bo và Canxi để hoa phát triển tốt hơn.
Bằng cách kết hợp các phương pháp trên, nhà vườn có thể tối ưu hóa quá trình thụ phấn, giúp cây sầu riêng đậu trái tốt hơn, nâng cao năng suất và chất lượng quả.
Tóm lại, quá trình thụ phấn là yếu tố quan trọng ảnh hưởng trực tiếp đến năng suất và chất lượng quả sầu riêng. Việc hiểu rõ cơ chế thụ phấn tự nhiên và áp dụng các phương pháp hỗ trợ như thu hút côn trùng hoặc thụ phấn nhân tạo sẽ giúp tăng tỷ lệ đậu trái và đảm bảo quả đạt chất lượng cao. Nhà vườn cần chú ý đến các yếu tố như thời tiết và sự can thiệp đúng cách để tối ưu hóa quá trình này, góp phần nâng cao hiệu quả sản xuất và năng suất cây sầu riêng.
